به نام خالق زیبایی‌ها | به مناسبت روز معمار: یادی از معمار ماندگارایلام، استاد حسین ناظری
در گاهنامه تاریخ ایلام، نام‌هایی نقش بسته‌اند که نه فقط سنگ و آجر که خاطره و فرهنگ را نیز معماری کرده‌اند. یکی از این نام‌های درخشان، استاد حسین ناظری است؛ مردی که از دل خاک ایلام برخاست و با عشق به معماری، سیمای شهری را دگرگون ساخت.
مرحوم حسین ناظری در سال ۱۲۹۷ خورشیدی در شهر ایلام چشم به جهان گشود. او از همان کودکی، چشمانی مشتاق و ذهنی جستجوگر داشت. وقتی همراه پدر به قلعه والی، مقر حکومتی غلامرضاخان ابوقداره می‌رفت، محو تماشای طاق‌ها، ایوان‌ها و ارسی‌های باعظمت می‌شد. همین تجربه‌های ابتدایی بود که بذر علاقه به معماری را در جان او کاشت.
در ده‌سالگی و همزمان با فروپاشی سلسله قاجار، خانواده ناظری به قصر شیرین مهاجرت کردند. آنجا، حسین جوان در کنار استاد معمار غلامعلی واحدی، فنون بنایی و مهارت‌های ساخت‌وساز را آموخت. سال ۱۳۱۵، با کوله‌باری از دانش و تجربه به ایلام بازگشت؛ شهری که هنوز در آغاز راه توسعه بود.
در آن سال‌ها، ایلام با چهار خیابان اصلی به نام‌های فردوسی، خاقانی، خیام و سعدی شناخته می‌شد و ساختمان‌هایش اغلب سنگی، خشتی و با سقف‌های بلوطی بودند. استاد ناظری با ذهنی خلاق و دستانی ورزیده، به بازسازی چهره این شهر پرداخت. نخستین گام او، شناسایی خاک مناسب و برپایی کوره‌های آجرپزی بود. او مصالح سنتی را با تکنیک‌های نوین تلفیق کرد و بناهایی با حیاط مرکزی، طاق‌های بیضی، هلال و نیم‌هلال طراحی و اجرا نمود.
با اجرای سیاست تخته‌قاپو و اسکان عشایر، استاد ناظری معماری مجلل روستایی را به مناطق مختلف ایلام برد. او نخستین کسی بود که با اکتشاف معادن زغال‌سنگ، استفاده از چوب در کوره‌ها را کنار گذاشت و سوخت فسیلی را جایگزین نمود؛ اقدامی در راستای حفظ محیط‌زیست.
در سال ۱۳۳۴، او نخستین کارخانه موزاییک‌سازی ایلام را بنا نهاد. با آزمایش و بررسی منابع بومی، معادن ماسه و سنگ مناسب را یافت و موزاییک‌هایی با کیفیت عالی تولید کرد. این تحول نه‌تنها شیوه ساخت‌وساز را متحول کرد، بلکه به گسترش فناوری‌های نوین عمرانی در استان انجامید.
ورود سرهنگ مکری به عنوان فرماندار کل ایلام، دوره‌ای تازه در عمران شهری بود. معمار ناظری در این دوران، پروژه‌های متعددی را اجرا کرد که تنها شماری از آن‌ها عبارتند از:
فرودگاه قدیم ایلام
استادیوم تختی
میادین و بلوارهای امام، سیدالشهدا و شهید بهشتی
خیابان‌بندی محلات قدیمی
طراحی و ساخت پل‌های بافت قدیم
طراحی مسیرهای جاده‌ای ایلام به صالح‌آباد، دره‌شهر، و حمیل
مکان‌یابی و طراحی تونل آزادی
شناسایی و معرفی مناطق توریستی همچون بدره و تلاش برای ایجاد مسیرهای دسترسی
در دوران فرمانداری آقای مهدی رئوفی در سال ۱۳۴۳، تلاش‌ها برای شناسایی فردی توانمند جهت اجرای پروژه‌های عمرانی، معمار ناظری را در جایگاه مشاور و بازوی اجرایی اصلی فرماندار قرار داد. برخی از پروژه‌های شاخص وی در این دوران عبارتند از:
ساخت پل‌های چوار و ماربره (۱۳۱۷ تا ۱۳۱۹)
ساخت مدرسه‌ای در صالح‌آباد (نخستین ساختمان شهر)
ساخت گمرک‌های سرنی، تلخاب، دهلران
احداث پاسگاه‌های مرزی تنگ‌نیاز، صالح‌آباد و تلخاب
در نهایت،در سال ۱۳۴۶ با تغییر رئوفی فرماندار وقت، افراسیابی، به پاس خدمات درخشان استاد ناظری، نشان خدمت را به او اعطا کرد. معمار پیر، پس از دهه‌ها تلاش بی‌وقفه، در سال ۱۳۵۸ بازنشسته شد.
یاد استاد حسین ناظری، نه فقط در خشت و آجرهای شهر، که در جان مردمان این دیار جاودانه است. او با هنر و درایت خود، ایلام را نه‌فقط ساخت، بلکه زیبا ساخت. در روز معمار، با افتخار، یادش را گرامی می‌داریم.
منابع: رسانه های محلی _پیج اینستا ایلام _ نظام مهندسی ایلام _ غرب آنلاین
از چپ به راست : آقای معمار ناظری – حاج خداداد صدیق و مرحوم حاج غلامعلی جهانی_سال ۱۳۵۰
نفر اول سمت راست : حاج معمار حسین ناظری نفر دوم از سمت راست زنده یاد حبیب الله منصوریان _میدان شاه شهر ایلام ۱۳۵۰
