رونمایی از منظومه کردی «ئه‌نار: یانی ژن»/ پیوند سنت و روایت در زبان مادری
آیین رونمایی از منظومه کردی «ئه‌نار: یانی ژن» سروده حسین شکر‌بیگی، سه‌شنبه ۲۴ تیرماه در خانه کتاب ایلام برگزار شد. این اثر که با نگاهی نو به روایت عاشقانه و اجتماعی در زبان کردی سروده شده، در حضور شاعران، منتقدان و پژوهشگران مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.
در این نشست، بهروز سپیدنامه، شاعر و پژوهشگر ایلامی، با تحلیل ژرف ساختار این منظومه، به اهمیت «تجربه زیسته» در شکل‌گیری اثر ادبی پرداخت و گفت: شعر زمانی موفق است که مبانی نظری در آن به‌صورت طبیعی و جوششی اجرا شود، نه به‌صورت ساختگی و تحمیلی.
وی با اشاره به ظرفیت‌های پنهان روایت در شعر کردی افزود: در منظومه «ئه‌نار: یانی ژن» با روایتی چندصدایی مواجه هستیم؛ روایتی که از دل تجربه‌های زیسته شاعر برمی‌خیزد، از سنت تا کافه‌نشینی، از پدربزرگ‌های عاشق تا دختران مدرن.
سپیدنامه با تشریح نظریه‌های ادبی مرتبط با روایت، از جمله نظریات باختین، به تمایز میان «شعر مرکزگرا» و «شعر مرکزگریز» پرداخت و منظومه شکر‌بیگی را مصداقی از شعر چندپاره و گریز از تک‌صدایی دانست. او تاکید کرد: در این شعر، با شخصیت‌هایی روبه‌رو هستیم که صدای مستقل دارند؛ از پزشک و پیرمرد گرفته تا دختر و پسرهای کافه‌نشین. این تنوع صداها، متن را از حالت مونولوگ خارج و به سمت دموکراسی ادبی سوق داده است.
در بخش دیگری از این نشست، ابعاد تماتیک منظومه مورد بحث قرار گرفت. به گفته منتقدان، شکر‌بیگی با بهره‌گیری از عناصر داستان‌نویسی و زبان روایی، توانسته است داستانی عاشقانه و در عین حال اجتماعی را در قالب شعر ارائه کند. شخصیت معشوق در این شعر، زنی است میان سنت و مدرنیته. دختری که سیگار می‌کشد، شعر می‌خواند و در عین حال به آداب و ریشه‌های قومی پایبند است.
زبان منظومه «ئه‌نار: یانی ژن» نیز یکی از ویژگی‌های برجسته آن بود. شکر‌بیگی با بهره‌گیری از واژگان کردی ایلامی و گویش‌های محلی، تلاش کرده است هویت زبانی و فرهنگی منطقه را بازآفرینی کند. از واژه‌هایی اصیل، ترکیب‌های تصویری تازه، زبان منظومه طراوت خاصی یافته است.
تحلیل‌گران حاضر در نشست همچنین به ارجاعات بینامتنی در شعر پرداختند. از اشارات به خیام، فروغ و ابراهیم تا نمادهایی چون «سرو»، «خیام» و «مدرس»، که هم از منظر ادبی و هم از منظر نشانه‌شناسی فرهنگی قابل بررسی هستند.
سپیدنامه تأکید کرد: «شکر‌بیگی، بافت شهری و اجتماعی ایلام را به مثابه متنی شاعرانه بازنمایی کرده و آن را به سطحی از تأویل فرهنگی رسانده است.
جریان‌سازی در شعر کردی نیازمند تجربه‌های تازه و نگاه زیباشناسانه است
جلیل صفربیگی، شاعر و نویسنده ایلامی، در آیین رونمایی از منظومه کردی «ئه‌نار: یانی ژن» سروده حسین شکر‌بیگی، با اشاره به اهمیت جریان‌سازی در شعر کردی، تأکید کرد: این اثر نمایانگر پیوند میان سنت منظومه‌سرایی و تجربه‌گرایی نو در قالب چهارپاره است.
جلیل صفربیگی، شاعر و پژوهشگر ادبیات، در آیین رونمایی و بررسی منظومه کردی «ئه‌نار: یانی ژن»، با بیان اینکه این اثر نماینده نوعی جریان تازه در شعر کردی است، گفت: زبان کردی ظرفیت‌های بی‌نظیری برای روایت، تصویر و ترکیب‌های نو دارد که نباید تنها در سطح شعار باقی بماند. به باور من، حسین شکر‌بیگی موفق شده است با استفاده از قالب چهارپاره و زبان روایت‌محور، روایتی عاشقانه، انسانی و هم‌زمان اجتماعی را خلق کند.
وی منظومه‌سرایی را کاری دشوار دانست و گفت: در تاریخ ادبیات، منظومه‌ها جایگاه خاصی دارند؛ از شاهنامه فردوسی تا خسرو و شیرین نظامی و حتی «افسانه» نیما یوشیج. شکر‌بیگی در این اثر نشان داده که هم به سنت منظومه‌سرایی وفادار است و هم جسارت عبور از آن را دارد.
صفربیگی با بیان اینکه این منظومه می‌تواند با آثار مدرنی مانند «افسانه» نیما مقایسه شود، افزود: انتخاب قالب چهارپاره در شعر کردی حرکت هوشمندانه‌ای است، چرا که این قالب در سال‌های اخیر در شعر فارسی نیز محبوبیت زیادی یافته و امکان تجربه‌های تازه‌تری را فراهم کرده است.
او همچنین تأکید کرد که بخشی از ارزش اثر، در استفاده از زبان و اصطلاحات کردی است که در عین اصالت، با زبان امروزی نسل جوان نیز ارتباط برقرار می‌کند. به گفته وی، منظومه «ئه‌نار» تلفیقی از زبان، اسطوره، روایت عاشقانه و زیست شاعرانه است که در نهایت به خلق یک کلان‌روایت منسجم منتهی می‌شود.
صفربیگی از نبود نقد مکتوب و جدی در حوزه شعر کردی انتقاد کرد و پیشنهاد داد که ساختارهای مشخصی برای نقد منظومه‌های کردی تدوین شود تا آثار با عمق و دقت بیشتری بررسی شوند.
وی در بخش پایانی سخنانش، با اشاره به ویژگی‌های زیستی شاعر، گفت: حسین شکر‌بیگی در فضایی پر از تجربه و زیست شاعرانه بزرگ شده و این ویژگی در شعرهای او کاملاً مشهود است. صداقت، احساسات ناب، و بازگشت به روح کودکانه از خصوصیات بارز این شاعر است. او با تلفیق خاطرات زیسته، زبان مادری و نگاه انسانی به عشق، موفق شده است اثری خلق کند که هم در ساحت ادبیات سنتی و هم مدرن قابل تحلیل و ستایش است.
این شاعر و منتقد ادبی با بیان اینکه «ئه‌نار: یانی ژن»می‌تواند آغازگر موجی تازه در شعر کردی باشد، ابراز امیدواری کرد که آثار مشابهی با این عمق و نگاه، بیشتر تولید و منتشر شوند.
در این نشست، حاضران ضمن قدردانی از شاعر و برگزارکنندگان مراسم، بر اهمیت تداوم این‌گونه جلسات برای تقویت شعر کردی و بازخوانی ادبیات بومی تأکید کردند. منظومه «ئه‌نار: یانی ژن»(انار یعنی زن) نمونه‌ای از این تلاش‌هاست. تلاشی برای آشتی زبان مادری با جهان مدرن و روایت‌های پیچیده انسانی.
بخش هایی از منظومە کوردی ئەنار یانێ ژن ” با اجرای ستایش کوخا
